Collectief eigenaar
In Nederland kennen we grofweg twee manieren van wonen: kopen en huren. De laatste jaren zien we dat veel mensen geen geschikte woning kunnen vinden op beide markten. Een interessante derde weg is de wooncoöperatie: een vorm van collectief eigenaarschap waarbij bewoners zelf hun woongebouw ontwikkelen en beheren.
Initiatiefgroepen voor wooncoöperaties krijgen langzaam voet aan de grond. Toch blijft het aantal gerealiseerde projecten beperkt en kleinschalig. Hoe kunnen we in Nederland wooncoöperaties naar de geslaagde voorbeelden uit Zürich, München en Wenen realiseren? Ik ben Stephanie Zeulevoet, architect bij INBO. Samen met collega’s Manon Poliste en Robin Beers ben ik INBOlab* Wooncoöperaties gestart, met als doel het verbreden en versterken van de wooncoöperatiebeweging.
Hoe blijft wonen in de stad betaalbaar? Die vraag houdt mij al zeven jaar bezig. De laatste jaren wordt duidelijk dat met name de middeninkomens tussen wal en schip vallen. Deze mensen verdienen te veel voor een sociale huurwoning en te weinig voor een koopwoning. Ook is er een tekort aan betaalbare woningen voor lagere inkomens door de lange wachttijden voor een sociale huurwoning.
Zonder winstoogmerk
De wooncoöperatie is een ideaal alternatief. Bij deze woonvorm zijn bewoners collectief eigenaar van het gebouw en huren de leden van zichzelf. De coöperatie heeft geen winstoogmerk en kan het gebouw nooit verkopen op de vrije markt. Doordat er niet gespeculeerd kan worden met het gebouw of het lidmaatschap van de bewoners blijven de woningen tot in de eeuwigheid betaalbaar.
Wooncoöperaties zijn op het oog dikwijls niet te onderscheiden van andere woongebouwen, maar kennen vaak een rijke variatie aan woningtypenpassend bij verschillende typen huishoudens. Er zijn een aantal gedeelde ruimten voor bewoners en voorzieningen die open zijn voor de buurt. Daarmee zijn wooncoöperaties niet alleen van waarde voor de bewoners zelf, maar ook voor hun omgeving. Doordat men samen het gebouw beheert en bewoont wordt er naar elkaar omgekeken en ontstaat er sociale cohesie.
‘Hoe houden we wonen in de stad betaalbaar? Die vraag houdt mij al zeven jaar bezig.’
Waarom niet in Nederland?
In Nederland groeit de interesse voor het wooncoöperatiemodel, maar komt dit nog moeilijk van de grond. Veel mensen weten niet wat een wooncoöperatie is en denken dat het om een specifieke manier van samen wonen gaat. Zoals een commune of woongroep. Ook wordt grond amper uitgegeven onder voorwaarden die voor wooncoöperaties haalbaar zijn omdat ze geen commerciële insteek hebben. Maar veruit het grootste probleem is de financiering: banken willen wooncoöperaties maar tot 70% financieren.
Alleen in Amsterdam is sinds 2021 een fonds voor wooncoöperaties van de gemeente waarmee tot ca. 10% extra aangevuld kan worden. De andere 20-30% moet nu door eigen inleg, subsidies en crowdfunding verworven worden. Dit vergt veel tijd en een sterk eigen netwerk, iets wat niet iedereen heeft.
Dit moet anders!
Wij vinden dat dit anders moet: de wooncoöperatie moet voor een bredere groep beschikbaar worden. Door onze ruime ervaring met co-creatieprojecten zijn we ervan overtuigd dat toekomstige bewoners met de juiste professionele ondersteuning wél wooncoöperaties van de grond kunnen krijgen.
Daarom nemen wij initiatief om partijen als woningcorporaties, investeerders en gemeenten met elkaar te verbinden en de obstakels rondom financiering en grond te verkleinen. Uiteindelijk kunnen we hiermee – samen met toekomstige bewoners – meer en grotere wooncoöperaties opzetten en betaalbare woningen realiseren.
Denk jij ook dat de wooncoöperatie één van de oplossingen van de wooncrisis is en wil je samen met ons hierin initiatief nemen? Neem contact op en mail naar stephanie.zeulevoet@inbo.com.
*Inbolabs zijn onderzoeksprojecten met maatschappelijke relevantie. Medewerkers van INBO kunnen intern budget aanvragen voor onderzoeken. Hiermee worden innovatie en eigen initiatief gestimuleerd.
Stephanie schreef samen met collega’s Manon Poliste en Stefanos Filippas een essay over stadsvernieuwing in nieuwe stijl: de wooncoöperatie als buurtkatalysator.
