Nationaal Monument Kamp Amersfoort
Leusden

Herinneren, bezinnen en leren

In de Tweede Wereldoorlog zaten ongeveer 47.000 veelal politieke gevangenen vast in dit doorgangs- tevens strafkamp. ‘Kamp Amersfoort’ stond onder bevel van de SS.

In 2004 ontwierpen we al een educatiepaviljoen op het kampterrein. Later ontstond de wens om de gedenkplaats uit te breiden. Met het ontwerp wilden we vooral niet te veel reconstrueren. Bezoekers moesten vooral voelen hoe het er was.

Het museum werd een plek van ‘mémoir et miroir’. Wat leren wij van wat zich hier afspeelde?

De entree is een desolate ruimte, door hoge hekken omheind. Door de ruimtelijkheid voel je de verlatenheid en onthechting, zoals de gevangenen die ervoeren.

Alleen een paar bomen zijn de stille getuigen. Het pad voert langs een maquette van het kamp en langs voetafdrukken, die het appèl verbeelden, naar het entreepaviljoen van het museum. Het kantoor van de kampcommandant, ooit zo navrant aanwezig, spaarden we uit in het met spiegelend glas beklede bovengronds paviljoen.

Hier daalt de bezoeker af in de duisternis. In het ondergrondse museum krijgen de kampbewoners een gezicht.

De tentoonstelling legt de link naar het onrecht van vandaag. In een ruimte kunnen bezoekers middels virtual reality geconfronteerd worden met morele dilemma’s.

Het museum eindigt met een ruimte voor reflectie. Wat hebben we ervaren en wat leren we daarvan?

Integraal ontwerp

De uitgang van het ondergrondse museum eindigt op de binnenplaats. Die biedt een indrukwekkende zichtlijn naar de schietbaan. Aan het einde staat het beeld De Stenen Man, ter nagedachtenis aan alle mensen die in de bossen rond het kamp gefusilleerd zijn.

Het is met recht een integraal ontwerp: de initiatiefnemers, personeelsleden, vrijwilligers, de bestuursleden, de tentoonstellingsontwerpers, de landschapsarchitect en de procesbegeleiders, iedereen had een aanwijsbare invloed op deze memorabele plek.